بازخوانی یک حکم حکومتی از امام علی(ع):آبرویش را بریز و او را به مردم معرفی کن!

«هنگامی که نامه ی مرا خواندی، ابن هرمه را . . . برکنار کرده به مردم معرفی کن! به زندانش افکن! آبرویش را بریز! به همه ی بخش های تابع اهواز بنویس که من چنین عقوبتی برای او معین کرده ام. مبادا در مجازات او غفلت یا کوتاهی کنی که نزد خدا خوار می شوی و من به زشت ترین صورت ممکن، تو را از کار برکنار می کنم و خدا آن روز را نیاورد . . . شب ها زندانیان را برای هواخوری به فضای باز بیاور جز ابن هرمه… .»1

ابن هرمه چه کرده است که امیرالمؤمنین(ع) به رفاعه، حاکم اهواز، چنین فرمان می دهد که او بی درنگ باید «بی آبرو» شود؟

همان مولای متقیان که حرمت آبروی مسلمان را بالاتر از حرمت کعبه می داند، چنان بر بی آبرو شدن یک مجرم حکومتی اصرار دارد که حتی فرماندار اهواز را که مسئول اجرای حکم است، تهدید می کند که اگر او را بی آبرو نکنی، «من به زشت ترین صورت ممکن تو را از کار برکنار می کنم».

او نه یاغی است و نه جانی، یعنی نه ضد حکومت قیام کرده و نه جنایتی مرتکب شده است. او مسئول نظارت مالی بر بازار اهواز بوده که مرتکب تخلف مالی شده است.

شاید برخی نکته ی اساسی این فرمان امیرالمؤمنین را در جنبه ی ایجابی آن، یعنی قاطعیتی ببینند که آن حضرت در بی آبرو کردن متخلف منسوب به حکومت به خرج داده است؛ بویژه اینکه حضرت با پایین دانستن «آستانه ی جرم»، منتظر نماند تا ابن هرمه نصف زمین های اهواز را چپاول کند و بعد عکس العمل نشان دهد. اما آنچه لااقل به همین اندازه مهم است و برای وضع اطلاع رسانی امروز کشور ما بسیار درس آموز، جنبه ی سلبی این حکم است، یعنی این که چرا حضرت برای مجازات وی، دستور «محرمانه» صادر نکرد و چنین بر بی آبرو کردن وی تأکید ورزید؟

لااقل سه دلیل به ظاهر موجه، برای صرف نظر کردن از معرفی ابن هرمه متخلف وجود داشت:

1. خطا را ابن هرمه مرتکب شده نه خانواده ی او. اگر آبروی ابن هرمه ریخته شود، خانواده اش چگونه در میان مردم سر بلند کنند؟ چرا پدر و مادر و زن و فرزندش باید تاوان تخلف او را بدهند؟

2. اگر ابن هرمه معرفی شود، برای همیشه بی آبرو شده و دیگر شانس بازگشت به جامعه از وی گرفته می شود و با این نوع مجازات، دیگر به دنبال اصلاح خود نخواهد رفت (تئوری «برچسب زدن» در جرم شناسی که از سال 1938 در غرب مطرح شد).

. امروز مارقین، ناکثین و قاسطین هر روز در پی توطئه علیه حکومت هستند. اگر ابن هرمه که کارگزار حکومت اسلامی است، به عنوان متخلف معرفی شود، دشمنان و منتقدان، بهترین بهانه برای سوء استفاده و تبلیغ علیه حکومت را به چنگ می آورند. خواهند گفت: «ببینید علی هم عده ای متخلف را به دور خود جمع کرده است». ابن هرمه نباید معرفی شود، زیرا خوراک تبلیغاتی برای دشمن فراهم شده و مردم به حکومت اسلامی بدبین می شوند و در نتیجه به تعبیر امروز، نظام «تضعیف» می شود. متخلف را باید تنبیه کرد ولی برای جلوگیری از سوء استفاده دشمن، باید این کار را با یک دستور محرمانه انجام داد.

اما امیرالمؤمنین (ع) برای دلایلی از این دست ارزشی قائل نشد.

از میان این سه دلیل، دلیل سوم که «برای حفظ آبروی نظام و جلوگیری از تضعیف آن، متخلفان حکومتی نباید معرفی شوند»، بیت الغزلی است که سال ها در کشور ما تکرار شده است. این دلیل که نه انقلابیون، نه بی تفاوتان و نه ضدانقلاب را قانع می کند، بسیاری از دوستداران انقلاب را نسبت به انقلاب بی تفاوت و برخی بی تفاوتان را ضدانقلاب کرده و بهترین ابزار تبلیغ علیه مسئولان را برای ضدانقلاب فراهم نموده است. معلوم نیست این اصل از کدام ناکجاآباد آمده که به صرف آگاهی مردم نسبت به تخلف یک فرد منتسب به یک مجموعه، مردم به کل آن مجموعه بدبین شده و یا آن مجموعه تضعیف می شود؟

قرآن در آیه ی تطهیر، اهل بیت پیامبر (ص) را معصوم معرفی می کند. اما همین قرآن با صراحت از ضلالت و شقاوت کسانی از اهل بیت حضرت نوح (ع) و حضرت لوط (ع)، این دو پیامبر بزرگ، یاد می کند. آیا قرآن باید خطای وابستگان خانوادگی نوح و لوط را پنهان می ساخت تا مردم به خاندان پیامبران و از جمله خاندان پیامبر اسلام (ص) بدبین نشوند؟! آیا چون همسر امام حسن (ع) قاتل از آب درآمده است، شیعیان به همه ی همسران ائمه اطهار (ع) بدبین شده اند؟!

جعفر کذاب، هم نوه ی امام معصوم بود، هم فرزند امام معصوم، هم برادر امام معصوم و هم عموی امام معصوم. این نشان می دهد که حتی زندگی با چند امام معصوم و تربیت شدن توسط امام معصوم هم ـ به دلیل عمل خود فرد ـ لزوماً فرد را آدم نمی کند. آیا صرف حکم مسئولیت گرفتن در جمهوری اسلامی چنان معنویتی به یک فرد می بخشد که احتمال خطای او را صفر می کند تا جایی که در صورت معرفی او به عنوان متخلف، حیثیت و آبروی نظام اسلامی زیر سئوال می رود؟

آیا کسانی که امروز برای اولین بار داستان ابن هرمه را شنیدند، به حکومت امیرالمؤمنین(ع) و یا شخص ایشان بدبین شدند؟ اساساً یکی از دلایل عمده ای که حکومت پیامبر (ص) و علی (ع) «باآبروترین» حکومت ها نزد مردم ماست، این است که در «بی آبرو کردن متخلف حکومتی» ذره ای به خود تردید راه نمی دادند. آبروی یک نظام با پنهان سازی هویت متخلفان در معرض خطر قرار می گیرد، نه با معرفی آنان.

پی نوشت

1. دعائم الاسلام، جلد 2، ص532